Swobody świadczenia usług gwarantowane przez przepisy prawa unijnego skłaniają polskich przedsiębiorców do umiędzynarodowienia firmy czy przeniesienia jej siedziby do innego państwa. Jednym z najchętniej wybieranych kierunków zagranicznych jest rynek niemiecki. W artykule przedstawiamy najważniejsze zagadnienia związane z problematyką prowadzenia działalności na terenie Niemiec. Dzięki lekturze dowiesz się m.in., jak funkcjonują polskie firmy w Niemczech, kiedy przedsiębiorca staje się niemieckim rezydentem podatkowym, a także, jakie warunki powinien spełnić, by móc odprowadzać składki ZUS w Polsce.

Polska firma w Niemczech lub innym państwie członkowskim Unii Europejskiej

Zacznijmy od charakterystyki swobody działalności gospodarczej na terenie Unii. Z perspektywy polskiego przedsiębiorcy swoboda ta może przybrać jedną z dwóch postaci:

• swobody przedsiębiorczości, czyli samodzielnego, trwałego i transgranicznego prowadzenia działalności w wybranym państwie członkowskim UE,

Z punktu widzenia przedsiębiorcy, oznacza to możliwość założenia działalności poza granicami własnego kraju, na warunkach określonych przez ustawodawstwo innego państwa członkowskiego dla swoich obywateli, a w związku z tym daje swobodę w doborze miejsca na terenie całej Unii Europejskiej, co pozwala zyskać nowe perspektywy funkcjonowania i rozwoju.

• swobody świadczenia usług, czyli tymczasowego świadczenia usług do podmiotów z innego państwa członkowskiego UE.

Oznacza dla przedsiębiorcy możliwość tymczasowego świadczenia usług do podmiotu z innego państwa członkowskiego, w sytuacji trwałego prowadzenia działalności w swoim kraju.

Kluczową różnicą między tymi dwoma typami czynności jest ich zorganizowanie. Jeżeli danego typu działalność usługowa wykonywana na terenie jednego z państw członkowskich będzie miała charakter tymczasowy, wtedy chroniona będzie w ramach swobody przepływu usług. Natomiast jeżeli będzie miała charakter trwały i zorganizowany, będzie chroniona w ramach swobody przedsiębiorczości.

Kiedy przedsiębiorca przestaje być polskim rezydentem podatkowym?

Przedsiębiorca, który działa w Niemczech, nie w każdym przypadku będzie mieć obowiązek płacenia w tym państwie podatków. Obowiązek ten zaistnieje w stosunku do osób, które mieszkają na stałe* w Niemczech lub przebywały w tym kraju ponad 6 miesięcy w sposób ciągły (*stałe miejsce zamieszkania oznacza w praktyce tzw. ośrodek interesów życiowych, czyli mieszkanie lub dom, w którym mieści się życiowe centrum podatnika, np. prowadzone jest w nim życie rodzinne, główna działalność zarobkowa itp.).

Także osoby niespełniające powyższych warunków mogą ubiegać się o rezydencję. Muszą wtedy złożyć wniosek do urzędu i spełnić warunek dotyczący wysokości zagranicznych zarobków. Dochody uzyskane za granicą (czyli poza granicami Niemiec) nie mogą przekroczyć określonej równowartości aktualizowanej co roku lub dochody niemieckie stanowić będą 90% wszystkich dochodów podatnika.
Jeśli przedsiębiorca spełnia jeden z wymienionych warunków, staję się niemieckim rezydentem podatkowym i powinien uiszczać podatek w Niemczech.

Warto pamiętać, że rezydencja podatkowa nie zależy od deklaracji podatnika – ustala się ją na podstawie okoliczności faktycznych związanych z prowadzeniem działalności. Jeżeli przedsiębiorca chce pozostać polskim rezydentem podatkowym – np. z uwagi na nieznajomość niemieckich przepisów czy barierę językową – powinien nie tylko zadbać o to, by nie spełnić żadnego z powyższych warunków, ale ponadto odpowiednio udokumentować prowadzoną działalność na wypadek niemieckiej kontroli podatkowej.

Działalność́ firmy w Polsce i w Niemczech w świetle umów o unikaniu podwójnego opodatkowania

Ze względu na umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania, które Polska zawarła ze wszystkimi państwami Unii Europejskiej oraz Europejskiego Obszaru Gospodarzącego (z wyjątkiem Liechtensteinu), polski przedsiębiorca powinien spełnić obowiązki podatkowe tylko w jednym państwie: w Polsce bądź w Niemczech. Sytuacja ulegnie jednakże skomplikowaniu, jeśli firma prowadzi zakład (np. w postaci filii, biura czy warsztatu) w państwie innym niż państwo rezydencji podatkowej. Zyski zakładu należy bowiem opodatkować w państwie jego położenia. Warto w tym kontekście wspomnieć, że przez zakład rozumie się również plac budowy lub prace budowlane albo instalacyjne, jeśli trwają odpowiednio długo (zwykle 12 miesięcy).

Firma polska działająca na terenie Niemiec – ubezpieczenie społeczne

Polska firma w Niemczech powinna regulować należności z tytułu ubezpieczenia społecznego jedynie w jednym państwie członkowskim. Mamy zatem do czynienia z podobną sytuacją jak w przypadku opodatkowania. Przedsiębiorca może odprowadzać składki ZUS w Polsce, jeśli prowadzi działalność gospodarczą przez co najmniej 2 miesiące i zamierza przenieść ją do Niemiec na okres nie dłuższy niż 24 miesiące. Przedsiębiorca taki powinien:

• zgromadzić dokumenty potwierdzające prowadzenie działalności w Polsce przez co najmniej 2 miesiące przed przeniesieniem jej do Niemiec, np. umowy czy faktury;
• utrzymywać w Polsce infrastrukturę, która umożliwi podjęcie działalności po powrocie;
• upodobnić działalność zagraniczną do tej, która prowadzona jest w Polsce.

W przypadku łącznego spełnienia powyższych warunków przedsiębiorca może wystąpić do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych po specjalne zaświadczenie A1 – potwierdza ono, że przedsiębiorca podlega polskiemu ustawodawstwu w zakresie ubezpieczeń.

Firma w Polsce czy w Niemczech?

Na zakończenie zadajmy pytanie, czy przeniesie działalności do Niemiec jest dla polskiego przedsiębiorcy korzystne. Od razu zaznaczmy, że nie ma uniwersalnej – takiej, która dałaby się zastosować do każdego przypadku – odpowiedzi na to pytanie. Zależy ona w dużej mierze od typu działalności oraz oczekiwań przedsiębiorcy. Jeśli chodzi o kwestię obciążeń podatkowych, na ogół będą one wyższe w Niemczech. Jednakże ze względu na rozbudowanie niemieckiej skali podatkowej i liczne ulgi, nie jest wykluczone, że niemieckie rozwiązania podatkowe będą dla danego podmiotu korzystniejsze od tych, które stosuje się w Polsce. Podobnie rzecz ma się w przypadku ubezpieczenia społecznego – dla niektórych spośród polskich firm w Niemczech opłacalne będzie podleganie ustawodawstwu niemieckiemu, dla innych rozliczanie się zgodnie z polskimi przepisami. Warto również pamiętać, że wysokość podatków czy składek na ubezpieczenie nie są jedynymi czynnikami, które należy wziąć pod uwagę, rozważając decyzję o przeniesieniu działalności. Do równie ważnych należą: stopień znajomości zagranicznego ustawodawca, przychylność organów podatkowych czy specyfika branży, a przede wszystkim atrakcyjność rynku a rynek niemiecki jest bardzo atrakcyjny dla polskich firm.